یکی از مهمترین ابزارهای آدمی در مسیر هدایت و تشخیص حق و باطل، عقل و اندیشه است. این پژوهش در ابتدا به تبیین جایگاه اندیشه از نگاه قرآن میپردازد و در ادامه موانع و عوامل اندیشهورزی بیان میگردد. تحقیق حاضر به این سؤالات پاسخ میدهد که در نگاه قرآن، اندیشه از چه جایگاهی برخوردار است؟ و از منظر قرآن اسباب تقویت و یا تضعیف اندیشه کدامند؟ و این نتایج حاصل میشود که قرآن به تفکر و اندیشهای تأ کید میورزد که در راستای تقرب به خداوند باشد و آنرا از معیارهای ارزش و کرامت آدمی در پیشگاه خداوند معرفی مینماید به گونهای که ترک تعقل و عدم اندیشه را موجبات سقوط به مرتبۀ حیوانیت میداند. برخی ویژگیهای فردی و یا شرایط محیطی همچون گناهان، تقلید کورکورانه، هوی پرستی، شتابزدگی، شبهات و امور لغو حجاب دیدۀ جان میشوند و انسان را از تشخیص حقایق و سلوک در صراط مستقیم باز میدارند و عواملی همچون ایمان، تقوی، معجزات و سیر در تاریخ نیز آدمی را در این زمینه یاری میرسانند.
ابن عاشور، محمدبن طاهر(1420ق). التحریر و التنویر، بیروت: موسسة التاریخ ابن منظور، محمد بن مکرم(1414ق). لسان العرب، بیروت: دارصادر، چاپ سوم. آلوسی، محمود(1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: علی عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول. آمدی، عبدالواحد(1366). تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول. الحرانی، ابن شعبه(1404ق). تحف العقول عن آل الرسول(ص)، قم: جامعه مدرسین، چاپ دوم. الراغب الاصفهانی، حسین بن محمد(1412ق). مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دمشق: دارالعلم. تا). النوادر للراوندی، قم: دارالکتاب، چاپ اول.راوندی، سید فضل الله(بی الزمخشری، محمود(1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ سوم. سید بن قطب(1412ق). فی ظلال القرآن، بیروت:دارالشروق، چاپ هفدهم. الصدوق، محمد بن علی(1378ق). عیون اخبار الرضا، تهران: نشر جهان، چاپ اول. طباطبایی، محمدحسین(1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزه علمیه، چاپ پنجم. طبرسی، فضل بن حسن(1372). مجمع البیان فی علوم القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو، چاپ سوم. تا). التبیان فی تفسیر القرآن تحقیق، احمد قصیر عاملی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.طوسی، محمد بن حسن(بی فخرالدین رازی، محمد بن عمر(1420ق). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم. فیض کاشانی،ملامحسن(1417ق). المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء، قم: مؤسسه انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، چاپ چهارم. القرطبی، محمد بن احمد(1364). الجامع لاحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو، چاپ اول. قریشی، علی ا کبر(1371). قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ ششم. الکلینی، محمد بن یعقوب(1362). الکافی، تهران: نشر الاسلامیه. المجلسی، محمدباقر(1362). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمۀ الاطهار، تهران: نشر اسلامیه. محدث النوری، میرزا حسین(1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: انتشارات موسسۀ آل البیت(ع). مصطفوی، حسن(1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. مغنیه، محمدجواد(1424ق). الکاشف، تهران: دارالکتب الاسلامیۀ، چاپ اول. نا.تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، بیمقری فیومی، احمد بن محمد بن علی (بی مکارم شیرازی، ناصر(1386). پیام قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ نهم. --(1414ق). نهج البلاغه، قم: نشر هجرت، چاپ اول.