مدل‌سازی تأثیر جو روان‌شناختی بر تمدن سازمانی با نقش میانجی بلوغ منابع انسانی و سواد اطلاعاتی (نمونه مورد بررسی: شرکت ملی نفت ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه مدیریت دولتی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران

چکیده

هدف: جو حاکم بر سازمان نشان‌دهندة شیوة زندگی کارکنان یک سازمان است. هر چه جو سازمان به تقویت رفتارهای مثبت و مدنی در سازمان بپردازد، کارکنان رفتارهای مثبت بیشتری از خود نشان می‌‌دهند و سازمانی با جو روان‌شناختی مبتنی بر مدنیت که سبب ایجاد حس ارزش و احترام در کارکنان می‌شود، پدیدار خواهد شد. هدف اصلی پژوهش مدل‌سازی تأثیر جو روانشناختی بر تمدن سازمانی با نقش میانجی بلوغ منابع انسانی و سواد اطلاعاتی بود.
روش: این پژوهش از نوع کاربردی، و از حیث روش، توصیفی- پیمایشی می‌باشد. جامعه آماری کارکنان ستاد شرکت ملی نفت ایران بودند که حجم نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران 327 نفر برآورد و به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات، 4 پرسشنامه استاندارد؛ جو روان‌شناختی کویز و دیکوتیز (1991)، تمدن سازمانی زرین‌نگار و همکاران (1397)، بلوغ منابع انسانی قلی‌پور و محمداسماعیلی (1393) و سواد اطلاعاتی نیک‌پور و همکاران (1390) می‌باشد. فرضیه‌های پژوهش با استفاده از نرم‌افزارهای PLS3 و SPSS با روش مدل‌سازی معادلات ساختاری مورد آزمون قرار گرفت.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که جو روانشناختی بر تمدن سازمانی و بلوغ منابع انسانی و سواد اطلاعاتی تأثیر دارد. همچنین تأثیر بلوغ منابع انسانی و سواد اطلاعاتی بر تمدن سازمانی تأیید شد و نتیجه گرفته شد بلوغ منابع انسانی و سواد اطلاعاتی در تأثیر جو روانشناختی بر تمدن سازمانی نقش میانجی ایفا می‌کنند.
اصالت/ارزش: وجود جو روان‌شناختی مطلوب به اعضای سازمان کمک می‌کند که با طرح یک نقشه شناختی در ذهن خود، عملکردهای خوبی را در سازمان مورد بررسی قرار دهند. جو روان‌شناختی نگرش و رفتار کارکنان را به صورت مثبت تحت تأثیر قرار می‌دهد و مدیران باید جو روان‌شناختی مناسبی را در سازمان ایجاد کنند. کارکنان در چنین سازمانی فرصت یادگیری پیدا می‌کنند و این امر سبب تقویت توانمندی‌ها و افزایش سواد اطلاعاتی آنها می‌شود.

کلیدواژه‌ها


آیباغی اصفهانی، سعید؛ حسنی، علی‌اکبر و عامری، زهرا. (1398). رهبری تضایف‌گرایانه: رویکردی فرانوگرا در زمینه ارتقاء سطح بلوغ قابلیت‌های کارکنان و پایداری منابع انسانی. فصلنامه مدیریت فرهنگ سازمانی. 16(4)، 899-925.
- پاکمنش، هاجر؛ محبوبی، طاهر و پاکمنش، ویدا. (1398). سنجش میزان تأثیر سرمایه اجتماعی بر بلوغ منابع انسانی در کارکنان اداره آموزش و پرورش شهر بوکان. کنفرانس بین‌المللی علوم تربیتی، روانشناسی. مشاوره، آموزش و پرورش، تهران.
- تقوی، زهر؛ قهرمان تبریزی، کوروش و شریفیان، اسماعیل. (1399). بررسی بلوغ منابع انسانی دانشگاه های دولتی تربیت بدنی با تاکید بر شناسایی مولفه ها و آینده پژوهی. نشریه پژوهش‌های کابردی در مدیریت ورزشی. 9(3)، 99–108.
- ثمری صفا، جعفر و پوردل، مژگان. (1401). ارائه مدل فرسودگی تحصیلی براساس جو عاطفی خانواده، سرمایه روان‌شناختی، هدف‌گرایی، اهمال کاری و درگیری تحصیلی دانشجویان کارشناسی ارشد. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی. 13(49)، 131-162.
- جعفرزاده، رویا؛ احقر، قدسی و احمدی، امینه. (1398). طراحی الگوی مدیریت به‌کارگیری توانمندسازی کارکنان با محوریت سواد اطلاعاتی با هدف بهبود آموزش آنان. فصلنامه مدیریت بر آموزش سازمان‌ها. 8(2)، 187-211.
- حسن‌زاده ثمرین، تورج؛ حبیبی، روزبه و صابری، سوگند. (1399). بررسی نقش میانجی تمرکز بر استراتژی در تأثیر بلوغ سازمانی بر عملکرد سازمانی اداره امور مالیاتی استان البرز. فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی. 11(41)، 161-174.
- حکاک، محمد و کولیوند، حسن. (1400). سبک رهبری تضایف‌گرای زنان و اثر آن بر توسعه پایداری سرمایه‌های انسانی؛ با تحلیل نقش میانجی سطح بلوغ قابلیت کارکنان. فصلنامه زن در توسعه و سیاست. 19(2)، 305-328.
- خرمی، حجت. (1399). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر بلوغ سازمانی با نقش واسطه فرهتنگ سازمانی (مورد مطالعه: کارکنان قرارگاه شمال غرب نزاجا). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور مرکز مراغه.
- خنیفر، حسین؛ رشید، علی‌اصغر؛ حسینی‌فرد، سیده‌معصومه و جمشید‌زهی، یاسر. (1397). تحلیل کانونی رابطه بین سرمایه اجتماعی و سواد اطلاعاتی کارکنان. فصلنامه علوم و فنون مدیریت اطلاعات. 4(1)، 1-19.
- رعیت، فاطمه. (1399). نقش واسطه‌ای اشتیاق شغلی در رابطه بین جو روان‌شناختی و خشنودی شغلی با بهره‌وری در کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور مرکز رشت.
- زارع، فرجام؛ سپهوند، رضا؛ حکاک، محمد و موسوی، سیدنجم‌الدین. (1400). مدل سنجش مسمومیت سازمانی با استفاده از روش آمیخته در شرکت بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی. فصلنامه مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی. 12(47)، 57-40.
- زرین‌نگار، محمدجعفر؛ فانی، علی‌اصغر؛ دانایی‌فرد، حسن و دلخواه، جلیل. (1397). واکاوی و تبیین تمدن سازمانی در سازمان‌های دولتی ایران. فصلنامه مدیریت دولتی. 10(1)، 89-108. 
- سیدنقوی، میرعلی و مدرسی، یاسمن. (1400). تأثیر قلدری ادراک شده بر سکوت سازمانی با توجه به نقش میانجی نقض قرارداد روان‌شناختی. فصلنامه توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی. 1400(61)، 83-108.
-  شهرابی فراهانی، امیر و تیمورنژاد، کاوه. (1399). مدیریت کارراهه شغلی راهبردی برای توسعه منابع انسانی. فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی. 7(26)، 52-73.
- صادقی مجد، افسانه و فضل‌الهی قمشی، سیف‌اله. (1400). سواد اطلاعاتی و قدرت تبیین‌کنندگی آن برای کارآفرینی دانشجویان. ماهنامه معرفت. 30(1)، 101-110.
- صیامی، سحر؛ گرجی، محمدباقر؛ مارتین، گریمر و مارتین، آنجلا. (1399). سرمایه روان‌شناختی، جو امن روانی- اجتماعی و رفتارهای فرانقش کارکنان و مشتری. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی. 9(3)، 105–137.
- غریب‌زاده، رامین؛ معینی‌کیا، مهدی و مکلف‌سربند، خلیل. (1398). بررسی میزان تأثیرپذیری تصمیم‌گیری اخلاقی معلمان از اخلاق حرفه‌ای مدیران براساس نقش میانجی سواد اطلاعاتی. نشریه تعامل انسان و اطلاعات. 6(4)، 78-87.
- غفوری، محمدرضا و نوری، ابوالقاسم. (1397). رابطه بین جو روان‌شناختی با رفتارهای مدنی سازمانی معطوف به سازمان و رفتارهای مدنی سازمانی معطوف به همکاران. سومین کنفرانس ملی تازه‌های روانشناسی. اصفهان. 
- قلی‌پور، آرین و محمداسماعیلی، ندا. (1393). استاندارد 34000 تعالی منابع انسانی. تهران: مؤسسه کتاب مهر نشر.
- کاشی‌نهنجی، وحیده؛ اسفندیاری مقدم، علیرضا و عرفانی، نصرالله. (1397). تدوین مدل ساختاری استاندارد توسعه حرفه‌ای دانشجو- معلمان دانشگاه فرهنگیان بر مبنای سواد اطلاعاتی آن‌ها. فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی. 10(36)، 69-102. 
- کاظمی، سیما؛ محمدی، محمد؛ یعقوبی، نورمحمد و جراحی فریز، جلیل. (1400). مولفه های سیستم روابط بین کارکنان مبتنی بر تمدن سازمانی دانش محور در دانشگاه های علوم پزشکی. نشریه مدیریت سلامت. 24(2)، 59-69.
- کاظمی، سیما؛ محمدی، محمد؛ یعقوبی، نورمحمد و جراحی فریز، جلیل. (1399). شناسایی مؤلفه‌های سیستم تأمین نیروی انسانی مبتنی بر تمدن سازمانی دانش‌محور در دانشگاه‌های علوم پزشکی: مطالعه کیفی. نشریه مدیریت ارتقاء سلامت. 10(1)، 48-59.
- کرم‌بیگی، عبدالرضا. (1400). تأثیر سواد اطلاعاتی بر قابلیت کارآفرینی سازمانی با نقش میانجی خلاقیت دانشجویان علوم پزشکی کرمانشاه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور مرکز کرمانشاه.
- مددی، محمد. (1399). بررسی تأثیر بازاریابی کارآفرینانه بر سرآمدی سازمان با توجه به نقش میانجی بلوغ سازمانی در شرکت اشنایدر الکتریک. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور مرکز تهران غرب.
- محقق‌زاده، مریم. (1398). تعیین سطح بلوغ قابلیت‌های منابع انسانی با مدل PCCMM و بررسی رابطه بین عوامل توانمندسازها و نتایج مدل با سطوح بلوغ قابلیت‌های منابع انسانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور مرکز شیراز.
- محمدی، محمود. (1398). تأثیر جو روان‌شناختی بر ناامنی شغلی با نقش میانجی خودکارآمدی شغلی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور مرکز رشت.
- منتظری، امیر و فیضی، سمیرا. (1400). تحلیل نقش تاب آوری و بلوغ سازمانی در خودکارآمدی معلمان تربیت بدنی در شرایط همه گیری کووید۱۹. فصلنامه مدیریت منابع انسانی در ورزش. 8(2)، 219–235.
- منظمی تبار، جواد. (1399). بررسی آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی در برنامه‌های درسی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی. فصلنامه مطالعات مدیریت بر آموزش انتظامی. 13(50)، 163-191.
- موسوی، زهرا السادات. (1399). رابطه فضیلت سازمانی و جو روان‌شناختی با بخشندگی معلمان زن ابتدایی شهرستان میبد سال تحصیلی 99-98. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردکان.
- مومیوند، کبری و طاهری گودرزی، حجت. (1400). طراحی الگوی سازمان متمدن برای دانشگاه لرستان: گامی برای نیل به الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت. فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی. 25(88)، 707-828.
- میرآخوری، علیرضا؛ احمدی، کیومرث؛ سیدنقوی، میرعلی و صلواتی، عادل. (1399). مدل مدیریت ارزش‌بنیان اسلامی- ایرانی در بخش دولتی. فصلنامه مطالعات راهبردی مدیریت دفاع ملی. 4(15)، 251-288.
- نظری، بهمن. (1400). رابطه سواد اطلاعاتی با عملکرد تحصیلی دانشجویان با اثر واسطه‌ای خودکارآمدی رایانه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور مرکز تهران جنوب.
- نعامی، عبدالزهرا و محمدحسینی، عاطفه. (1399). نقش جو روان‌شناختی مبتنی بر توانمندی‌ها بر رفتارهای شغلی مولد با میانجی‌گری استفاده از توانمندی‌ها و رسالت شغلی. پژوهش‌نامه روانشناسی مثبت. 6(1)، 13-30.
- نعمتی انارکی، داود؛ ضیایی‌پرور، حمید و صادقی، جعفر. (1399). سنجش سواد اطلاعاتی کارکنان مشاغل خبری صداوسیما در عصر دیجیتال. فصلنامه رسانه‌های دیداری و شنیداری. 14(2)، 167-190.
- نیک‌پور، امین؛ منظری توکلی، علیرضا و رجایی‌نژاد، مهدی. (1390). بررسی رابطه بین سواد اطلاعاتی کارکنان و اثربخشی سازمانی در سازمان‌های دولتی شهر کرمان. فصلنامه فرایند مدیریت و توسعه. 25(3)، 145-161.  
- ولایی، کمال. (1399). بررسی تاثیر سبک‌های مدیریتی بر الگوی تمدن سازمانی در بیمارستان های دولتی آمل. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده مؤسسه آموزش عالی نیما.
- هاشمی، سیداحمد؛ کاردان، کامران و نوروزمصری، صادق. (1398). تحلیلی بر عملکرد جو روان‌شناختی حاکم سازمان در پیش‌‌‌‌‌‌‌‌بینی اشتیاق شغلی معلمان. سومین کنفرانس بین‌المللی نوآوری و تحقیق در علوم تربیتی. مدیریت و روانشناسی، تهران.
- Deja, M. Rak, D. Bell, B. (2021). The Journal of Academic Librarianship Digital transformation readiness : perspectives on academia and library outcomes in information literacy. The Journal of Academic Librarianship, 47(5), 102403.
- Dekawati, I. (2020). Improving Work Productivity Through the Improvement of Organizational Atmosphere and Culture. 429(Icasseth 2019), 150–155.
- Fajrin, D. Saragih, B. Indratjahjo, H. (2018). International Journal of Business and Applied Social Science (IJBASS) A HEXACO Personality Structure Analysis of Self-Leadership. International Journal of Business and Applied Social Science (IJBASS) VOL, 4(3), 24–39.
- Guo, J. Huang, J. (2021). Information literacy education during the pandemic: The cases of academic libraries in Chinese top universities. The Journal of Academic Librarianship, 47(4), 1–9.
- Koys, D. DeCotiis, T. (1991). Inductive measures of psychological climate. Human Relations, 44(3),265-285.
- Mitsakis, F. (2019). Modify the Redefined: Strategic Human Resource Development Maturity at a Crossroads. Human Resource Development Review, 18(4),470-506.
- Muntian, I. Kropotova, S. (2020). Theoretical aspects of the leader’s communicative and managerial abilities and their effect on the socio-psychological atmosphere of the personnel relations.
- Sezer, B. (2020). Implementing an information literacy course: Impact on undergraduate medical students’ abilities and attitudes. The Journal of Academic Librarianship, 46(6), 1–8.
- Toprak, M. Karakus, M. (2018). Psychological Climatein Organizations: A SystematicReview. European Journal of Psychology and Educational Research, 1(1), 43-52.
- Turner, N. Barling, J. Dawson, J. F. Deng, C. Parker, S. K., Patterson, M. G. Stride, C. B. (2021). Human resource management practices and organizational injury rates. Journal of Safety Research, 78, 69–79.
- Widén, G. Ahmad, F. Huvila, I. (2020). The impact of workplace information literacy on organizational innovation: An empirical study. International Journal of Information Management, 51(2021), 1-10.