کودهای زیستی: ترویج، توصیه و روش‌های مصرف در محصولات کشاورزی

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

عضو هیات علمی مؤسسه تحقیقات خاک و آب کشور

چکیده

توجه به موضوع امنیت غذایی و سلامت جامعه و اهمیت دادن به مصرف محصولات ارگانیک باعث افزایش استفاده از کودهای زیستی در دهه‌های اخیر شده است. کود زیستی فرآورده‌ای حاوی ریزجانداران مفیدی است که از طریق سازوکارهای مختلف، موجب افزایش رشد و تأمین عناصر موردنیاز گیاهان می‌شود. باکتری‌های محرک رشد گیاه مانند سودوموناس و تثبیت‌کنندگان نیتروژن مولکولی مانند ریزوبیوم، ازتوباکتر و آزوسپیریلوم از مهم‌ترین ریزجانداران مورداستفاده در تولید کودهای زیستی هستند. تولیدکنندگان عمده کودهای زیستی شامل اروپا، استرالیا، برزیل، کانادا، چین، هندوستان، روسیه و آمریکا هستند. در ایران نیز تولید و مصرف کودهای زیستی در دو دهه اخیر رونق یافته و درحال‌توسعه است. تاکنون یک استاندارد واحد جهانی برای کنترل کیفی و مصرف کودهای زیستی تدوین نشده است با این حال در برخی کشورها ازجمله ایران استانداردها و دستورالعمل‌هایی در این زمینه تدوین شده است. کودهای زیستی عمدتاً به شکل‌های پودری، مایع و گرانول تولید می‌شوند. روش عمده مصرف کودهای زیستی برای اکثر محصولات کشاورزی به صورت بذرمال بوده با این حال غوطه‌ورسازی بذر، نشاء، قلمه یا نهال نیز کاربرد دارد. کودآبیاری در سیستم‌های آبیاری سطحی، قطره‌ا‌ی، بارانی و زیرزمینی نیز برای برخی از کودهای زیستی قابل استفاده است. برای استفاده در باغات، مصرف در خاک به صورت چال‌کود و یا کانال-کود توصیه می‌شود. محلول‌‌پاشی نیز برای بعضی از کودهای زیستی در محصولات زراعی و باغی قابل استفاده است.

کلیدواژه‌ها


  • بی­نام 1. (1396). استاندارد ملی کودهای بیولوژیک حاوی باکتری‌های تیوباسیلوس-ویژگی‌ها و روش‌های آزمون. استاندارد ملی شماره 22306، سازمان ملی استاندارد ایران.
  • بی­نام 2. (1396). استاندارد ملی کودهای بیولوژیک حاوی باکتری‌های ریزوبیوم-ویژگی‌ها و روش‌های آزمون. استاندارد ملی شماره 22302، سازمان ملی استاندارد ایران.
  • بی­نام 3. (1396). استاندارد ملی کودهای بیولوژیک حاوی ریزوباکتری‌های افزاینده رشد گیاه -ویژگی‌ها و روش‌های آزمون. استاندارد ملی شماره 22305، سازمان ملی استاندارد ایران.
  • بی­نام 4. (1396). استاندارد ملی کودهای بیولوژیک مایه‌تلقیح‌های حاوی باکتری‌های حل‌کننده فسفات-ویژگی‌ها و روش‌های آزمون. استاندارد ملی شماره 22301، سازمان ملی استاندارد ایران.
  • بی­نام 5. (1396). استاندارد ملی کودهای بیولوژیک مایه‌تلقیح‌های حاوی قارچ‌های میکوریز آربسکولار-ویژگی‌ها و روش‌های آزمون. استاندارد ملی شماره 22304، سازمان ملی استاندارد ایران.
  • خسروی ه. (1392). کودهای زیستی افزاینده رشد گیاه در ایران: نقاط قوت و ضعف. نشریه مدیریت اراضی، 1(1): 46-33.
  • خسروی ه. (a1393). ازتوباکتر و نقش آن در مدیریت حاصلخیزی خاک. نشریه مدیریت اراضی، 2(2):94-79.
  • خسروی ه. (b1393). کاربرد کودهای زیستی حاوی ریزجانداران آزادزی تثبیت‌کننده نیتروژن در کشاورزی. نشریه مدیریت اراضی، 2(1): -149.

خسروی ه. و محمودی ح. (1392). بررسی اثرات مایه تلقیح ازتوباکتر به همراه کود دامی بر رشد گندم دیم. نشریه مدیریت خاک و تولید پایدار، 3(2): 219-205.

  • خسروی ه. و همکاران. (1393). تأثیر مایه­زنی جدایه­های بومی ازتوباکتر بر عملکرد و شاخص­های رشد گندم آبی در ایران. نشریه زیست‌شناسی خاک، 2(2): 158-149.
  • خسروی ه.، صالح راستین ن. و محمدی م. (1379). بررسی فراوانی، انتشار و برخی خصوصیات فیزیولوژیک ازتوباکتر کروکوکوم در خاک‌های زراعی استان تهران. مجله خاک و آب، 12(7): 96-86.
  • خسروی ه.، صالح راستین ن. و محمدی م. (a1377). اثر تلقیح ازتوباکتر کروکوکوم به‌عنوان یک کود بیولوژیک بر رشد و عملکرد گندم. مجله خاک و آب، 12(5): 8-1.
  • رجالی ف. (1396) .آشنایی با قارچ‌های میکوریزی و کاربرد آن‌ها در اکوسیستم‌های مختلف. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، معاونت ترویج، نشر آموزش کشاورزی.
  • شمشیری­پور م.؛ اصغرزاده ا.؛ اسدی رحمانی ه.؛ خاوازی ک.؛ اسمعیلی­زاد ا.؛ همتی و. و ثقفی ک. (1390). بررسی تأثیر محلول پاشی باکتری‌های فیلوسفری محرک رشد گیاه بر رشد و جذب عناصر غذایی در ذرت.‎ مجله کشاورزی بوم‌شناختی 2(1): 94-84.
  • قربانی نصرآباد ق. (1394). کودآبیاری. نشریه ترویجی شماره 204، مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی.
  • Bashan, Y., (1998). Inoculants of plant growth-promoting bacteria for use in agriculture. Biotechnology advances, 16(4), 729-770.
  • Bashan, Y., de-Bashan, L.E., Prabhu, S.R. and Hernandez, J.P., (2014). Advances in plant growth-promoting bacterial inoculant technology: formulations and practical perspectives (1998–2013). Plant and soil, 378(1), 1-33.

Cirera, X. and Masset, E., (2010). Income distribution trends and future food demand. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 365(1554), 2821-2834.

Drew, E., Herridge, D., Ballard, R., O’Hara, G., Deaker, R., Denton, M., Yates, R., Gemell, G., Hartley, E., Phillips, L. and Seymour, N., (2012). Inoculating legumes: a practical guide. Grains Research and Development Corporation.

Forum for Nuclear Cooperation in Asia (FNCA). (2006). Biofertilizer Manual. FNCA Biofertilizer Project Group.

García-Fraile, P., Menéndez, E. and Rivas, R., (2015). Role of bacterial biofertilizers in agriculture and forestry. AIMS Bioeng, 2(3), 83-205.

Giri, S., and Pati, B. (2004). A comparative study on phyllosphere nitrogen fixation by newly isolated Corynebacterium sp. &Flavobacterium sp. and their potentialities as biofertilizer. Acta microbiologica et immunologica Hungarica,51, 47-56.

Jarak, M., R. Protio, S. Jankovio and J. Colo. (2006). Response of wheat to Azotobacter-Actinomycet  inoculation and nitrogen fertilizers. Romanian Agriculture Research. 23: 37-41.

Khosravi, H., Samar, S.M., Fallahi, E., Davoodi, H. and Shahabian, M., (2009). Inoculation of ‘Golden Delicious’ apple trees on M9 rootstock with Azotobacter improve nutrient uptake and growth indices. Journal of plant nutrition, 32(6), 946-953.

Masson-Boivin, C. and Sachs, J.L., (2018). Symbiotic nitrogen fixation by rhizobia—the roots of a success story. Current opinion in plant biology, 44, 7-15.

Nagy, P.T. and Pintér, T., (2015). Effects of foliar biofertilizer sprays on nutrient uptake, yield, and quality parameters of Blaufrankish (Vitis vinifera L.) Grapes. Communications in Soil Science and Plant Analysis, 46(sup1), pp.219-227.

Thomas, L. and Singh, I., (2019). Microbial biofertilizers: types and applications. In Biofertilizers for Sustainable Agriculture and Environment (pp. 1-19). Springer, Cham.

Thompson, J.A. (1984). Production and quality control of carrier legume inoculants. Internationals Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics (ICRISAT), Information Bulletin No. 17.

USDA. (2015). Legume Seed Inoculation Plant Materials. Natural resource Conservation Service Technical Note, No: TX-PM-15.

Westhoek, A., Field, E., Rehling, F., Mulley, G., Webb, I., Poole, P.S. and Turnbull, L.A., (2017). Policing the legume-Rhizobium symbiosis: a critical test of partner choice. Sci Rep 7: 1419.