آسیب‌شناسی سند چشم‌انداز 1404 از منظر مشارکت عمومی در علم، فناوری و نوآوری

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مطالعات مختلف نشان می‌دهند که به نقش مشارکت عمومی در توسعه علم، فناوری و نوآوری در کشورمان توجه چندانی نشده است. در بسیاری موارد تا تصمیمی در اسناد کلان سیاستی گنجانده نشود و به سازمان‌های دولتی و حکومتی ابلاغ نشود، شکل اجرایی به خود نمی‌گیرد. از این رو نهادهای سیاست‌گذار ملزم هستند سازوکاری برای مشارکت شهروندان متناسب با پتانسیل و علایق آن‌ها، در سیاست‌ها و اسناد بالادستی علم و فناوری بیندیشند. سند چشم‌انداز 20 ساله 1404 با هدف توسعه‌ی‌ ایران در زمینه‌های مختلف فرهنگی، علمی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تدوین شد. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که این سند در زمینه‌ی مشارکت عموم، جای کار بسیاری دارد؛ فلذا پژوهش پیش‌رو با هدف شناسایی آسیب‌ها و چالش‌ها از منظر مشارکت عمومی علم، فناوری و نوآوری، به بررسی این سند پرداخته‌است. در این راستا ابتدا پس از مصاحبه با خبرگان و بکارگیری تکنیکهای تحلیل مضمون و دلفی فازی، چارچوب مشارکت عمومی علم، فناوری و نوآوری در متن یک سند بالادستی را استخراج کرده است. در ادامه متن سند با توجه به چارچوب به‌دست آمده و بکارگیری تکنیک تحلیل محتوای کمی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نتایج نشان داد که سند چشم‌انداز از منظر مشارکت، با چالشهای بسیاری مواجه است و در انتها و با مشخص شدن آسیب‌های سند چشم‌انداز، راهکارهایی جهت بهبود مشارکت عموم در این سند ارائه می‌شود.

کلیدواژه‌ها


  • -پایا، علی. (1385). دانشگاه، تفکر علمی، نوآوری و حیطه عمومی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

    -پژوهشکده راهبردی سازمان بسیج حقوقدانان.(1395). بررسی سیاست‌های کلی مرتبط با امور علم، فناوری و نوآوری در پرتو سیاست‌های ابلاغی برنامه ششم توسعه، گزارش پژوهشی.

    -تاتینا، شیوا، قاضی نوری، سپهر.(1391). ویژگی های سیاست گذاری علم، فناوری و نوآوری در کشورهای در حال توسعه. رهیافت ، 51 ،:65 -79.

    -حیدری، آزاده.حسن زاده، محمد . حریری، نجلا .نوشین فرد، فاطمه. (1391).سازوکار ملی ترویج علم در ایران؛ با تمرکز بر سیاست گذاری و پیاده سازی. سیاست علم و فناوری ،(3)4:،7 -38.

    -سعیدی، محمدرضا.(1382). درآمدی بر مشارکت مردمی وسازمانهای غیر دولتی.  تهران : سمت

    -طباطباییان، سیّد حبیب‌الله، فاتح‌راد، مهدی، شجاعی، سیّد محمدحسین. (1388). ارزیابی پیاده‌سازی سیاست‌های علم و فناوری مراکز تحقیقاتی دستگاه‌های اجرایی، فصلنامه سیاست علم و فناوری،(3)2، 74-61.

    -عابدی جعفری،حسن،تسلیمی،محمدسعید،فقیهی،ابوالحسن،شیخ‌زاده،محمد. (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. دوفصلنامه علمی - پژوهشی اندیشه مدیریت راهبردی ،5(2)، 151-198.

    -فراستخواه، مقصود، قانعی راد، محمد امین.( 1386). بررسی نقش انجمن‌های علمی و دانشگاهیان در سیاست‌گذاری و ارزیابی نظام علمی کشور.رهیافت، ،41 12-4.

    -قاضی نوری، سروش، کاظمی، حمید، روشنی، سعید، ردائی، نیلوفر. (1394). بررسی اهداف و ابزارهای سیاستی در اسناد مرتبط با علم و فناوری، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال هفتم، شماره سوم، 86-71.

    -قانعی‌راد ،محمد امین.(1381). شیوه جدید تولید دانش: ایدئولوژی و واقعیت. جامعه شناسی ایران . دوره‌ی چهارم، شماره3، 28-59.

    -قانعی‌راد، سید محمدامین و مرشدی، ابوالفضل. (1390). پیمایش فهم عمومی از علم و فناوری: مطالعه موردی شهروندان تهرانی فصلنامه سیاست علم و فناوری. سال سوم. شماره 3، 93-110.

    -قدیمی، اکرم. (1396). توجه به موضوع ترویج علم در دانشگاه‌ها ضرورت ملی است / تشخیص علم از شبه علم با افزایش آگاهی. دسترسی در22/06/1396 از وب سایت: http://stnews.ir/print/36679

    -گودرزی، مهدی، علیزاده، حسین‌رضا ، غریبی، جلیل و محسنی کیاسری، مصطفی. (1393). آسیب‌شناسی سیاست های علم و فناوری در ایران: تحلیلی بر برنامه های پنج ساله توسعه. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری.(2) 2. 137-161

    -مصلی نژاد، عباس، دلبر، حسین.(1391). جستاری بر سیاست دانایی محوری در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه سیاست،(4)42، 59-73.

    -منصوری، رضا.(1395) ارتباطات علم و ترویج علم. ترویج علم ،(10) 7، 6-5.

    -موسوی، میرطاهر. (1385). مشارکت اجتماعی یکی از مؤلفه‌های سرمایه‌ی اجتماعی. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی. 6(23)، 67-92.

    -وصالی، منصور.(1386الف).  مبانی نظری فهم عامه از علم در ایران. مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. گروه ترویج علم، گزارش طرح‌پژوهشی.

    -وحیدی،محمد.( ۱۳۸۸). علم در جامعه از تک گویی تا گفت و گو. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 1 (4).

    -وصالی، منصور. (1386ب). رصد و مطالعه سیاست‌های ملی ترویج علم موجود در کشور 8G، 8D، هند و چین ، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.

    • Abelson, J., Forest, P. G., Eyles, J., Smith, P., Martin, E., & Gauvin, F. P. (2010). Deliberations about deliberation: issues in the design and evaluation of public consultation processes. McMaster University Centre for Health Economics and Policy Analysis Research.
    • Åkerman, J., Gudmundsson, H., Sørensen, C. H., Isaksson, K., Olsen, S., Kessler, F., & Macmillan, J. (2011). How to manage barriers to formation and implementation of policy packages in transport. In Optic. Optimal Policies for Transport in Combination.
    • Boyatzis, R. E. (1998). Transforming qualitative information: Thematic analysis and code development. sage.
    • Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101.
    • Delgado, A., LeinKjølberg, K., &Wickson, F. (2011). Public engagement coming of age: From theory to practice in STS encounters with nanotechnology. Public understanding of science, 20(6), 826-845.
    • Dye, T. R. (2011). Understanding Public Policy, 13. Baskı.
    • Goddard, T. (2005). Corporate citizenship: Creating social capacity in developing countries. Development in Practice, 15(3-4), 433-438.
    • Jackson, R., Barbagallo, F., & Haste, H. (2005). Strengths of public dialogue on science‐related issues. Critical Review of International Social and Political Philosophy, 8(3), 349-358.
    • Jasanoff, S. (2003). Breaking the waves in science studies: comment on HM Collins and Robert Evans,The third wave of science studies'. Social studies of science, 33(3), 389-400.
    • Pacesill, M., & Profiroiu, A. (2006). Recent Evolutions Concerning the study of Public Policy. Administraie Sı Management Public, 7, 149-156.
    • PytlikZillig, L. M., & Tomkins, A. J. (2011). Public engagement for informing science and technology policy: what do we know, what do we need to know, and how will we get there?. Review of policy research, 28(2), 197-217.
    • Storksdieck, M., Stylinski, C., & Bailey, D. (2016). Typology for public engagement with science: A conceptual framework. Retrieved from http://www.informalscience.org/typology-public-engagement-science-conceptual-framework ) February 25, 2016(
    • von Hippel, E. (2016). Free innovation. MIT Press.
    • Wakely, P. (2011). Capacity building for better cities., https://www.researchgate.net/publication/228463813_Capacity_Building_for_Better_Cities )May 21, 2015)
    • Wayment, H. A., & Dickson, K. L. (2008). Increasing student participation in undergraduate research benefits students, faculty, and department.Teaching of Psychology, 35(3), 194-197.