بررسی اندازه نمونه در روشهای نمونه‌گیری کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه آمار، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دکتری آمار، گروه صنایع، دانشگاه میبد، یزد، ایران

چکیده

اگرچه روش نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی بسیار با اهمیت است اما مساله انتخاب اندازه نمونه (حجم نمونه) کمتر بررسی شده و پژوهشگران، معمولاً به صورت سلیقه ای اندازه نمونه مورد نظر خود را تعیین می‌کنند یا اشباع نظری محقق ملاک عمل قرار می‌گیرد. این مقاله با استفاده از تکنیک مرور نظام‌مند در مقالات دیگر، با هدف جمع‌بندی مطالب و یافته‌های جدید در حیطه علمی اندازه نمونه مناسب برای روش‌های نمونه‌گیری کیفی و ارزیابی نقادانه آن، نتایج مطالعات حوزه پژوهش‌های کیفی را درباره اندازه نمونه به تفکیک استراتژی‌های گوناگونی که در پژوهش کیفی وجود دارد نظیر مطالعه موردی، قوم نگاری، پدیدارشناسی، نظریه داده بنیاد، گروه کانونی، مطالعه یادآور نویسی ارائه می‌نمایید. ما تعداد 27 روش نمونه‌گیری غیر تصادفی که در حوزه تحقیقات کیفی مورد استفاده قرار می‌گیرند انتخاب و پس از معرفی آنها به مساله انتخاب حداقل اندازه نمونه برای هر یک از روشها پرداخته‌ایم. مطالعات ما نشان داد که در روشهای پژوهش کیفی، علاوه بر آنکه بایستی مانند روش‌های نمونه گیری احتمالی حداقلی برای اندازه نمونه در نظر گرفت به تعداد حداکثری هم توجه زیادی شده است. به طوری‌که در استراتژی‌های پژوهش‌های کیفی حدود قابل تعریفی برای تعداد مشاهدات تعیین می‌شود. نتیجه این مطالعه نشان می‌دهد حداقل اندازه نمونه، به روش نمونه‌گیری وابسته بوده و ملاک عمومی برای آن وجود ندارد و حداکثر اندازه نمونه از 30 مورد تجاوز نمی‌کند مگر آنکه هدف پژوهشگر مطالعه عمیق روی افراد نبوده یا بین آنها اختلاف فاحش وجود نداشته باشد. در نمونه‌گیری کیفی، ملاک اندازه نمونه اشباع نظری است و مانند روشهای نمونه‌گیری کمی معیارهایی مانند خطای نمونه‌گیری و خطای پذیرش فرضیات آزمون مبنای تعیین اندازه نمونه نیستند.

کلیدواژه‌ها


امامی سیگارودی، عبدالحسین؛ دهقان نیری، ناهید؛ رهنورد، زهرا؛ نوری، سعید علی. روش شناسی تحقیق کیفی: پدیدارشناسی. فصلنامه پرستاری و مامایی جامع نگر. 2 (68)، 56-63.
پویا، علیرضا؛ ملکی، زینب. (1391). راهبرد کیفی پژوهش قوم نگاری: مفهوم، پارادایم، ویژگی‌ها و مباحث تکمیلی. توسعه انسانی پلیس. 41، 61-87.
تقی زاده، رضا؛ محمدی، وحید؛ آقایار ماکوئی، نگین. (1396). آشنایی با نمونه‌گیری و کاربرد در پژوهشهای کمی وکیفی. پنجمین کنفرانس بین المللی رویکردهای پژوهشی در علوم انسانی و مدیریت.
جلالی، رستم. (1391). نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی. مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت. 4: 310-320.
حسینی، مریم. (1394). معرفی روش‌های گروه کانونی و کاربرد آن در تحقیقات. مرکز پژوهش و سنجش افکار.
خداوردی، حسن. متدولوژی پژوهش کیفی. ره آورد سیاسی. 21، 41-62.
دانایی‌فرد، حسن، امامی، سیدمجتبی. (1386). استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی ‌داده‌بنیاد. اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)، 1 (2)، 69-97.
دهقان، نرگس، روش تحقیق در معماری، محتوای آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، 1394.
رنجبر، هادی؛ حقدوست، علی اکبر؛ صلصالی، مهوش؛ خوشدل، علیرضا؛ سلیمانی، محمدعلی؛ بهرامی، نسیم. (1391). نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی: راهنمایی برای شروع. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارتش. 3: 238-250. ‎
سـرمد، زهـره؛ بـازرگان، عبـاس؛ حجـازی، الهـه. (1376). روشهـای تحقیـق در علـوم رفتـاری. تهـران: نشـر آگه.
فشارکی، محمد؛ داننده‌پور خامنه، عباس؛ عامری، احمد. (1381). نمونه‌گیری و حجم نمونه در تحقیقات پزشکی. طب و تزکیه. 47: 68-72.
کلاکی، حسن (1388). نظریه بنیادی به مثابه روش نظریه پردازی. نامه پژوهشی فرهنگی. 3(6):119-140.
 نادری، مهین؛ گلی، حمیده؛ قلجایی، فرشته (1396). گلوله برفی، روشی هدفمند در نمونه‌گیری تحقیقات کیفی، نشریه گام‌های توسعه در آموزش پزشکی، 3(41):171-179.
Alam, M. K. (2020). A systematic qualitative case study: Questions, data collection, NVivo analysis and saturation. Qualitative Research in Organizations and Management: An International Journal.
Bazen, A., Barg, F. K., & Takeshita, J. (2021). Research Techniques Made Simple: An Introduction to Qualitative Research. Journal of Investigative Dermatology141(2), 241-247.
Baumeister RF, Leary MR. (1998). Writing narrative literature reviews. Rev Gen Psychol. 1(3), 311-320.
Creswell, J. W. (1998). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five traditions. Thousand Oaks, CA: Sage.
Creswell, J. W. (2002). Educational Research: Planning, conducting, and evaluating qualitative and quantitative research. New Jersey: Pearson Education: Upper Saddle River.
Dossett, L. A., Kaji, A. H., & Cochran, A. (2021). SRQR and COREQ Reporting Guidelines for Qualitative Studies. JAMA surgery.
 
Elmusharaf, K. (2012). Qualitative sampling techniques. Training Course in Sexual and Reproductive Health Research, Geneva.
Gentles, S. J., Charles, C., Ploeg, J., & McKibbon, K. A. (2015). Sampling in qualitative research: Insights from an overview of the methods literature. The qualitative report, 20(11), 1772-1789.
Glaser, B, 1978. Theoritical Sensitivity, Maill Valley: Sociological.
Johnson, B. & Christensen, L. (2004). Educational Research: Quantitative, Qualitative, and Mixed approaches (2nd ed). Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
Krueger, R. A. (2000). Focus groups: A practical guide for applied research (3rd ed.). Thousand Oak, CA: Sage.
Kuzel, A. J. (1992). Sampling in qualitative inquiry. In B. F. Crabtree & W. L. Miller (eds.), Doing qualitative research. Research Methods for Primary Care. Vol. 3, 31-44. Newbury Park, CA: Sage.
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (2000). Paradigmatic controversies, contradictions, and emerging confluences. In N. K. Denzin &Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (2nd ed., pp. 163-188). Thousand Oaks, CA: Sage.
Langford, B. E., Schoenfeld, G. & Izzo, G. (2002). Nominal grouping sessions vs. focus groups. Qualitative Market Research. 5: 58-70.
Kaplan RM, Chambers DA, Glasgow RE. (2014). Big data and large sample size: a cautionary note on the potential for bias. Clin Transl Sci. 7(4), 342-346.
Khalefa, E. Y., & Selian, S. N. (2021). Non-Random Samples as a Data Collection Tool in Qualitative Art-Related Studies. International Journal of Creative and Arts Studies8(1), 35-49.
Morgan, D. L. (1997). Focus groups as qualitative research. Qualitative Research Methods Series, 16. Thousand Oaks, CA: Sage.
Morse, J. M. (1994). Designing funded qualitative research. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (eds.), Handbook of qualitative research (pp. 220-235). Thousand Oaks, CA: Sage.
Oliver, P. (2021). Using Qualitative Methods to Answer Your Research Question. McGraw-Hill Education (UK).
Omona, J. (2013). Sampling in qualitative research: Improving the quality of research outcomes in higher education. Makerere Journal of Higher Education, 4(2), 169-185.
Onwuegbuzie, A. J. & Collins, K. M. T. (2007). A typology of mixed methods sampling designs in social science research. The Qualitative Report, 12 (2), 281-316.
Onwuegbuzie, A. J. & Leech, N. L. (2004). Enhancing the interpretation of “significant” findings: The role of mixed methods Research. The Qualitative Report, 9,770-792.
Onwuegbuzie, A. J. & Leech, N. L. (2005). The role of sampling in qualitative research. Academic Exchange Quarterly. September 22.
Onwuegbuzie, A. J. & Frels, R. K. (2012). OSSREA Workshop: “Refresher Course on PhD Research Methodology Training in Social Sciences and Humanities”, September 17-22, Dar es Salaam.
Robinson, O. C. (2014). Sampling in interview-based qualitative research: A theoretical and practical guide. Qualitative research in psychology, 11(1), 25-41.
Stake, R. E. (2000). Case studies. In N. K. Denzin &Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (2nd ed.), pp. 435-454). Thousand Oaks, CA: Sage.
Van Manen, M. (2016). Phenomenology of practice: Meaning-giving methods in phenomenological research and writing. Routledge.