استادیار گروه آینده‌اندیشی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
چکیده
آیندهپژوهی دانشی است فراتمدنی و فرارشتهای که کشف آیندههای محتمل و تلاش برای ساخت آیندههای مطلوب را سرلوحه اهداف خود دارد. نگاه آیندهپژوهی به آینده بسیط نیست و باور به متکثر بودن آینده یا همان آیندههای بدیل (آیندههای گوناگونی که ممکن است برای افراد، گروه‌ها و رویدادها وجود داشته باشد) دارد. انسان در این رویکرد مختار و کنشگرا است تا مجبور و واکنشگرا، بنابراین انسان قادر به ساختن آیندههای مبتنی بر امیال و آرزوهای خود است. امروزه از این رشته دانشگاهی تحت عنوان علم و هنر ساخت آینده یاد میشود و کشورهای جهان سعی دارند ابتدا به کسب این دانش تحت عنوان ابزاری راهبردی دست یابند و سپس به بازآفرینی آن متناسب با ارزشها و هنجارهای اجتماعی خود بپردازند.
دولتها میکوشند تا با استعانت از آیندهپژوهی به تسخیر پیشدستانه آینده فائق آیند و در تعامل با آینده و تلاش برای ساخت آن فقط عنصر نظارهگر وقوع رخدادهای آینده نباشند. در واقع آنها با این رویکرد نه تنها در مواجهه با آینده و دریای ژرف تغییرات همراه آن، غافلگیر نمیشوند بلکه با آگاهی و شناخت کامل به استقبال آینده خواهند رفت و در تقابل با آن به عنصری فعال و تصمیمساز مبدل میشوند. نگارنده در این مقاله سعی دارد با استعانت از منابع متنوع، با بیانی ساده به مقوله مبانی و مفاهیم آیندهپژوهی و آموزههای آن بپردازد. از طرفی تسری نگاه ترویجی در حوزه آیندهپژوهی ضروری است.
)