نقش روزنامه نگاران علم در ارتقای سطح دانش جامعه و مقابله با شبه علم

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی

2 هیئت علمی گروه ارتباطات اجتماعی، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

برای بسط و گسترش علم، مقابله با شبه‌علم و در نتیجه بهبود وضعیت علمی و فرهنگی جامعه، عمومی­سازی علم امری ضروری و اجتناب­ ناپذیر است. در این راه بهترین، کارامدترین و در دسترس ­ترین ابزار رسانه است. با افزایش نفوذ و تأثیر رسانه‌ها در جامعه، روزنامه‌نگاران علم سهم مهمی در ارتقای سطح دانش جامعه پیدا کرده‌اند. در نوشتار حاضر، پس از بررسی اصلی‌ترین ویژگی‌های شبه‌علم و دلایل استقبال جامعه از آنها، چالش‌های روزنامه‌نگاران علم در عمومی‌سازی علم را بررسی می­ کنیم، پس از آن به مرور مدل‌های مختلف کارکردی که برای ترویج و عمومی‌سازی علم در جامعه مرسوم است، می ­پردازیم. همچنین با توجه به اینکه پژوهش‌ها نشان می‌دهند ارزیابی تفکر انتقادی نسبت به مقابله با شبه‌علم موفق است و توانایی ارزیابی ادعاها را افزایش داده است، در ادامه به بررسی و تحلیل نقش روزنامه‌نگاران علم در مقابله با رسوخ شبه ‌علم به وسیله آموزش و کمک به بسط تفکر انتقادی در جامعه به عنوان ارزیابی متعهدانه، مهارتی و قضاوتی پرداخته ­ایم.

کلیدواژه‌ها


بروجردی، م. و بنیادی، ف. (1394). چالش­ها و موانع توسعه روزنامه­نگاری علم در ایران. فصلنامه مطالعات میان رشته­ای در علوم انسانی، 7 (3)، صص. 171 –203.
بروجردی، م. و بنیادی، ف. (1395). عملکرد روزنامه­نگاران علم در صفحه علم وفناوری مطبوعات. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 12 (43)، صص. 122-153.
خانیکی، ه. و زردار، ز. (1393). علم در رسانه­ها؛ بررسی فرایند برساخته شدن علم در چارچوب­های رسانه­ای. مدیریت و پردازش اطلاعات، 29 (4)، صص. 875 -902.
دهشیری، م. ر. (1388). رسانه و فرهنگ. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 2 (8).
قدیمی، ا. (1394). نقش رسانه­ها در عمومی­سازی علم. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 12 (42). صص. 12-37.
کاظمی، ف. و صبوری، ع. ا. (1394). شبه علم. نشریه نشاء علم، 6 (1). صص. 15-19
مبارگا، گ. و فوری، ژ. م. (1392). درس پنجم، در درسنامه فدراسیون جهانی روزنامه نگاری علمی (WFSJ)، ترجمه پوریا ناظمی). قابل دسترسی در آدرس:
 
Bauer, M. W., H. Bonfadelli. (2002). Controversy, Media Coverage and Public Knowledge. In M. W. Bauer and G. Gaskell (Eds). Biotechnology: The Making of a Global Controversy. Cambridge University Press. pp. 149-175.
Blancke, S., Boudry, M & Braeckman, J. (2018). WHENCE PSEUDOSCIENCE? Mètode Science Studies Journal, 8 (2018): 133-139. DOI: 10.7203/metode.8.10007
Boudry, M., Blancke, S. & Pigliucci, M. (2015). What makes weird beliefs thrive? The epidemiology of pseudoscience. Philosophical Psychology, 28 (8), pp. 1177–1198. DOI: 10.1080/09515089.2014.971946.
Boudry, M., & Braeckman, J. (2011). Immunizing strategies and epistemic defense mechanisms. Philosophia, 39 (1), pp. 145–161. DOI: 10.1007/s11406-010-9254-9.
Boudry, M & Braeckman, J. (2012). How convenient! The epistemic rationale of self-validating belief systems. Philosophical Psychology, 25 (3), pp. 341–364. DOI: 10.1080/0951 5089.2011.579420.
Boudry, M & Hofhuis, S. (2017). Parasites of the mind. How cultural representations can subvert human interests. PhilSci Archive. Retrieved from http://philsci-archive.pitt.edu/id/ eprint/13207.
Bowater, L., K. Yeoman. (2013). Science Communication: A Practical Guide for Scientists. Willy-Blackwell.
Boyer, P. (2001). Religion explained. The evolutionary origins of religiousthought. New York: Basic Books.
Boyer, P & Barrett, H. C. (2005). Domain specificity and intuitive ontology. In D. M. Buss (Ed.), The handbook of evolutionary psychology, pp. 96–118. Hoboken: Wiley.
Hansson, S. O. (2009). Cutting the Gordian knot of demarcation. International Studies in the Philosophy of Science, 23 (3), 237–243. DOI: 10.1080/02698590903196007.
Lewens, T. (2015). Cultural evolution. Conceptual challenges. Oxford: Oxford University Press.
Mercier, H., & Sperber, D. (2011). Why do humans reason? Arguments for an argumentative theory. Behavioral and Brain Sciences, 34 (2), pp. 57–74. DOI: 10.1017/s0140525x10000968.
Miller, J. D. (1986). Reaching the Attentive and Interested Publics for Science. In Friedman et al., (Eds). Scientists and Journalists: Reporting Science as News. New York: The Free Press. pp. 55-70.
Sperber, D. (1996). Explaining culture. A naturalistic approach. Oxford: Blackwell.
Sperber, D., Clement, F., Heintz, C., Mascaro, O., Mercier, H., Origgi, G. & Wilson, D. (2010). Epistemic vigilance. Mind & Language, 25 (4), pp. 359-393.