سیاستگذاری علم، فناوری و ترویج علم در ایران: یک ضرورت ملی

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

2 هیات علمی دانشگاه تهران

چکیده

نقش علم و فناوری در توسعه جوامع غیرقابل انکار است، به طوری که. امروزه شاهد حضور علم و فناوری در همه ابعاد زندگی انسان­ها هستیم. علم و فناوری یکی از ابزارهای کلیدی توسعه کشورهای محسوب می­شود. با توجه به اینکه  هرگونه. تغییر و دگرگونی در عرصه علمی در پرتو سیاست­گذاری و خط مشی­گذاری حاصل می­شود. بنابراین، توجه به این مهم ضروری است. سیاست­گذاران اصولی را تبیین و اعلان می­دارند که به مثابه الگو و راهنما، اقدامات و فعالیت­های لازم را در جامعه راهبری می­کنند.­ سیاستگذاری از جمله مباحثی است که منشاء تحولات اساسی در زمینه­های علمی و آموزشی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بوده است.
ترویج علم به معنای امروزین از مباحث نوینی است که همه علوم به نوعی با آن مرتبط­اند. ترویج علم پلی است میان ادبیات علمی و گفتمان مردم عادی؛ به زبان ساده، ترویج علم ابزاری است برای پیوند و برقراری ارتباط میان جامعه و جهان علم؛  مفهوم ترویج علم، تلاش برای انعکاس اندیشه‌های علمی به روشی است که تمام افراد بتوانند مفاهیم اساسی یک علم را درک کنند، به طور کلی فهم عامه از علم را ترویج علم می‌نامند. هدف این مقاله توجه دادن به اهمیت و ضرورت سیاستگذاری علم، فناوری و ترویج علم در ایران است.  در این مطالعه از روش مرور سیستماتیک استفاده شده است.
مرور پیشینه نشان می دهد که با وجود اینکه در 50 سال اخیر در کشور بر موضوع سیاستگذاری علم و فناوری تأکید شده اما بین آنچه هست با آنچه باید باشد، تفاوت آشکاری وجود دارد. سیاستگذاری به عنوان چراغ راهنما می­تواند مسیر آینده جوامع در عرصه­های گوناگون را ترسیم کند بنابر این، سیاستگذاری علم، فناوری و ترویج علم می­تواند نقشه راه کشورها در حوزه ارتباط علم و جامعه را ترسیم و ملزومات لازم دستیابی کشورها به توسعه پایدار را فراهم سازد.

کلیدواژه‌ها


آل یاسین، احمد، (1392). 7 دهه برنامه ریزی توسعه در ایران، تهران: فصلنامه جامعه مهندسان مشاوران ایران(مهندس مشاور)، 59.
برزگر، علی (1371). نگاهی بر مفهوم سیاست علمی، مرکز سیاست علمی و پژوهشی، فصلنامه رهیافت، شماره3.
پایا، ع. (1385) .دانشگاه تفکر علمی، نوآوری و حیطه عمومی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
پایا، ع. (1387)."ترویج علم در جامعه، یک ارزیابی فلسفی" فصلنامه سیاست علم و فناوری، بهار، شماره یک.
پیوسته، صادق، (1398). سیاستگذاری علم، فناوری و نوآوری؛ ابعاد و پیامدهای اجتماعی، فصلنامه سیاست علم و فناوری،  سال 11(­2).  صص 43-57.
حاجی حسینی، حجت اله، کریم یان، زهره(1398). فرایند سیاستگذاری و حکمرانی علم، فناوری و نوآوری، فصلنامه سیاست علم و فناوری،  سال 11(­2). صص 71-86
ساروخانی، باقر؛ ملک، حسن (1387). تحلیل جامعه­شناختی نقش انجمن­های علمی در فرایند سیاست­گذاری آموزشی و پژوهشی کشور، کنگره علوم انسانی.
سوزنچی کاشانی، ابراهیم، (1398). مرور تاریخچه مطالعات علم، فناوری و نوآوری و ضرورت ایفاء نقش دولت، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال 11(­2). صص 1-16
غفرانی، محمد باقر، (1379). فرایند پیشنهادی سیاستگذاری علم و فناوری برای کشور ، تهران، فصلنامه رهیافت، ش 22 بهار و تابستان 1379
قاضی نوری، سید سروش.(1383). ارزیابی تکنولوژی ؛ ابزاری برای کمک به سیاستگذاری، انتشارات مرکز صنایع نوین، چاپ اول.
قانعی راد، محمد امین، (1379)، سیاست علم و تکنولوژی، فصلنامه رهیافت؛ سخن نخست، شماره 22.
قدیمی، ا.­، نظیف­کار، غ. (1389­). بررسی وضعیت ترویج علم در جمهوری اسلامی ایران: از بایدها تا واقعیت­ها، رهیافت، ش 47، پاییز و زمستان 1389. صص 22-13.
قدیمی، ا. (1388). تدوین شاخص‌های ترویج علم به منظور دستیابی به الگویی مناسب: تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
قدیمی، ا. (1388). طرح ممیزی صد موضوع مهم علمی ممیزی (ترویج علم)، تهران: انجمن ترویج علم ایران.
کرمی زاده، مسلم (1385). تبیین سیاست­گذاری آموزشی در زمینه تربیت مدنی­(با نگاهی به نظام آموزشی پس از انقلاب اسلامی)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
گامت، فیلیپ.(1375). سیاست علم و تکنولوژی؛ ترجمه حمید رضا متولی، فصلنامه رهیافت، ش12، صص96-102
نیاز آذری، کیومرث (1381)، رفتار و روابط انسانی در سازمان­های آموزشی هزاره سوم، تهران: انتشارات فراشناختی اندیشه.
واد، آتول،(1379) سیاست علم و تکنولوژی(فناوری)، مترجم فاضل لاریجانی، رهیافت شماره 18، بهار و تابستان 1377
یعقوبی، محمود، غفاری،  محمد مهدی (1385). ساختار مفهومی سیاستگذاری علم و فناوری در حوزه مهندسی، 
فصلنامه آموزش مهندسی ایران، شماره 32، سال هشتم، صص 49- .21 وصالی، م.( 1386). رصد و مطالعه سیاست‌های ملی ترویج علم موجود در کشورهای 8G، 8D، هند و چین، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
 
Communicating and Popularizing Science (1999), World Conference on Science, UNESCO, Budapest, 26 June-1 July 1999.
Cornelis,G. C. (1998). Is Popularization of Science Possible? In: Twentieth Congress of World Philosophy,Boston,Massachuetts, pp.10-15.
LI J(2005). "Study of Science Popularization in  Modern Cities, Shanghai Institute of Science" November 3 , 2005.
Vincent, B.(2003). ‘A Geneology of the Increasing Gap between Science and the Public’, Public Understanding of Science: Discourse Studies, Volume: 5, Issue: 2, Publisher: Sage Publications, Pages: 265-279.
Compston,H. (2004). Hand­book of  public  Policy  in Europe, Palgrave Macmillan.
Ren, F. & Zhai, J. (2014). Communication and Popularization of Science and Technology in China. China Science and Technology Press and Springer- Verlag Berlin Heidelberg.
Popper, K. (1971). The open life and its Enemies, Volume 2, (Newjersy: Princeton, 1971), pp. 5-
Schall, V. (2000). Science Education and popularization of Science in the Biomedical Area: ItsRole foe future of Science and of Society, Mem Inst Oswaldo Cruz,Vo;.95,and Suppl.1:71-77.
Bronowski, J. (1956). Science and Human Values, (New York: Harper Toro books), P. 7..
Ross, D. G. (2004). The Social Role of Popularized Science, MA thesis, July 2004, Virginia polytechnic Institute and state university.
Current Science, Volume 65, Number 6, 25 September 1993.
UNCTAD: Training Course on StI Policies.(2017).Module 1: Innovation, Policy and Development Participant’s Handbook. Retrieved from https://unctad.org/en/PublicationsLibrary/dtlstict2017d 12 en.pdf.