تعامل میان تاریخ علم و فلسفه‌ی علم (با توجه به آثار ایمره لاکاتوش)

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

چکیده

برای تشریح ادعای لاکاتوش مبنی بر همکاری تاریخ علم و فلسفه علم، سه مرحله‌ی متفاوت را باید از هم تفکیک کرد. در مرحله اول فلاسفه علم بر حسب آنچه که مورخین، «تاریخ درونی علم«  می­نامند، روش­شناسی علم را می­سازند و بر اساس همان روش­شناسی، توضیحی عقلانی از رشد معرفت عینی ارائه خواهند داد. در مرحله دوم، تاریخ علم ابزاری خواهد شد که به وسیله‌ آن می‌توان دو روش­شناسی رقیب را ارزیابی و مقایسه کرد، و در مرحله سوم هر کدام از روش­شناسی­ها به یک تاریخ بیرونی تجربی نیز (که مکمل تاریخ درونی خواهد بود) نیاز خواهند داشت. تاریخ بیرونی مواردی را که تاریخ درونی قادر به بازسازی عقلانی آن نیست به صورت تاریخی، اجتماعی یا روان­شناختی توضیح خواهد داد. در نتیجه چنین رویکردی، معقولیت تاریخ علم (یا به تعبیر لاکاتوش «تاریخ درونی علم») ملاکی برای ارزیابی میان روش­شناسی­های متفاوت (که توسط فلسفه علم تاکنون مطرح شده­اند) قرار خواهد گرفت.
این مقاله، رابطه‌ میان تاریخ علم و فلسفه‌ علم از منظر لاکاتوش را بهانه‌ای قرار می‌دهد تا به وسیله‌ آن نسبت این نگاه با واقع‌گرایی (چه علمی و چه تاریخی) مورد بررسی قرار گیرد. برای این منظور ابتدا نقش فلسفه برای تاریخ از منظر لاکاتوش، و سپس نقش تاریخ در قضاوت میان فلسفه‌های متفاوت به تفصیل شرح داده می‌شود، در بخش بعد به انتقادات مهمی که به این دیدگاه وارد شده پرداخته خواهد شد و در نهایت بررسی می‌شود که چنین رویکردی به تاریخ (و همچنین فلسفه) علم چه تبعات (و مزایا و معایبی) برای نگاه واقع‌گرایانه خواهد داشت

کلیدواژه‌ها


لازی، جان) 0443 ( درثمدی تاریخی به فلسفه علم، انتشارات ثکسفورد، ترجمه علی رایا،
.) انتشارات سمد، چاپ دشم) 0388
باشلر، ریتر ج.) 0474 ( انقلا مندل، )تولد رر ماجرای علم انتیک ش مفاهیم شرااد در جامعه
) معاصر(، ثالون ررس، ترجمه:محی الدین غفرانی، انتشارات علمی فرهنگی) 0382
Hall Richard j. (1971) “Can we use the history of science to deside between competing methodologies?” Boston studies in philosophy of science VIII.
Kuhn, Thomes s. (1971) “Nots on Lakatos”, Boston studies in philosophy of science VIII.
Kadvany, John (2001) Imre Lakatos and the Guises of Reason, Duke University Press, 157~237
Lakatos, Imre, (1971) “Histoy of Science and Its Rational Reconstruction”, in The Methodology of Scientific Research Programs, philosophical papers V1, Published by the press syndicate of the University of Cambridge (1978)
Lakatos, Imre (1972) “Reply to critics”, Boston studies in philosophy of science VIII.
Larvor, Brendan (1998) Lakatos An introduction, Routledge, second edition (2004)