روش پژوهش مناسب در علم اطلاعات و دانش شناسی به مثابه علمی بین رشته ای: نظری به مبانی معرفت شناختی

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار رشته علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف از این مطالعه این است که روش یا روش­های پژوهش مناسب برای علوم بین رشته­ای شناسایی شوند که علم اطلاعات و دانش شناسی نیز در این حوزه قرار دارد. از این رو، این یک مقاله مروری تحلیلی است که به برخی از مهم ترین مکتب‌های فلسفی مرتبط به روش پژوهش پرداخته و ویژگی هر کدام از آن‌ها بحث شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که می­توان مکاتب فلسفی پوزیتویستی، پراگماتیستی، رئالیستی و پارمیندسی را دارای رویکرد تقلیل گرا دانست که به کشف قوانین حاکم بر طبیعت علاقه مندند؛ در حالی که مکاتب فلسفی اگزیستانسیالیستی و هراکلیتوسی را کل گرا دانست که به تغییر و تفاوت موجودیت‌ها توجه دارند؛ از آنجایی که این ماهیت مسئله و موضوع پژوهش است که فلسفه و رویکرد پژوهشی مناسب را معین می‌کند. از این رو برای علوم بین رشته‌ای که اغلب دارای مسائل و موضوع‌های پیچیده  و چند وجهی می‌باشند، استفاده از مکاتب فلسفی دوگانه محور افلاطونی و روش ترکیبی برای حوزه‌های بین رشته ای مناسب­تر است.  به نظر می رسد، آگاهی از این واقعیت که هر پژوهشی از یک سلسله مفروضات فلسفی پیروی می‌کند، در رابطه با اینکه چگونه باید بسیاری از مسائل اصلی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی مطالعه شود،کاربرد دارد.

کلیدواژه‌ها


ابرامی، هوشنگ. (1386). شناختی از دانش شناسی. تهران: کتابدار
اردبیلی، محمدمهدی .(1393). شرحی بر نظریه مثل افلاطون. فلسفه نو
اسدنیا، ابوالفضل و شعبانی، احمد. (1395). علم اطلاعات و دانش شناسی به مثابه رشته یا میان رشته: مروری مجدد بر مسئله، فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی،19(3)، 27-43.
افضلی، جمعهخان.(1387). روش استقرایی از دیدگاه تطبیقی، معرفت فلسفی،5(3)،117-144.
افلاطون .(1380). مجموعه آثار (ترجمه: محمدحسن لطفی). تهران: انتشارات خوارزمی
انس. جولیا .(2003). درامدی بر افلاطون (ترجمه ابوالفضل حقیری قزوینی) (1388). تهران: امیرکبیر.
بختیاری، فاطمه. (1394). تاثیر مفهوم وجود ثابت پارمنیدس و سیلان هراکلیتوس بر وجود شناسی افلاطون. پژوهش‌های هستی شناختی،4(7)،105-121.
برن، ژان.(1995). سقراط (ترجمه ابوالقاسم حسینی پور). (1366). تهران: انتشارت علمی و فرهنگی
بهزادی، حسن. (1391). تأملی بر نقش باورهای معرفت‌شناختی در بازیابی اطلاعات و رفتار اطلاع‌یابی. نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی،1(2)،59-70.
پارسانیا، حمید .(1388). رئالیسم انتقادی حکمت صدرایی. علوم سیاسی، 11(42)،9-30
پاول، رونالدآر. (1390). روش‌های اساسی پژوهش برای کتابداران.(ترجمه نجلا حریری). تهران: آثار نفیس.
پرتو، پردیس و گلتاجی، مرضیه. (1390). ماهیت میان رشته‌ای علوم کتابداری و اطلاع رسانی. فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی.3 (2و3)،121-142.
تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جمالی مهموئی، حمیدرضا .(1370).روابط درون رشته ای و بین رشته ای کتابداری و اطلاع رسانی: مطالعه‌ای استنادی.فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 43،62-75.
جیمز، ویلیام .(1375). پراگماتیسم. ترجمه عبدالکریم رشیدیان. تهران: انتشارات علمی فرهنگی
چلپی، مسعود.(1374). رئالیسم روش شناختی در جامعه شناسی. پژوهشنامه ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، 17، 50-70.
خاتمی، محمود. (1381). پراگماتیسم و اومانیسم. فلسفه، 4 و 5، 97-112.
خادمی،عزت.(1385).تحولات روش‌شناسی پژوهش در علوم انسانی. فصلنامه حوزه و دانشگاه،12(49)،25-44.
دادبه، اصغر. (1380). کلیات فلسفه. تهران: دانشگاه پیام نور
داوری اردکانی، رضا. (1377). علم، روش و فلسفه. نامه فرهنگ، 30، 60-63.
درویشی، داریوش .(1390). تمایز دیالکتیک سقراط و افلاطون. منطق پژوهی،2(2)، 49-75.
دژاکام، علی. (1375). تفکر فلسفی غرب از منظر استاد شهید مرتضی مطهری (جلد دوم). تهران: موسسه فرهنگی اندیشه.
زینالی تازه کندی، مهدی؛ نوکاریزی، محسن و بهزادی، حسن .(در دست چاپ). رویکرد پراگماتیستی در تحلیل مفهوم ربط در بازیابی اطلاعات. پژوهش‌های نظری و کاربردی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی.
سارتر، ژان پل .(1387). روانکاوی وجودی. ترجمه احمد سعادت نژاد. تهران: جامی
سارتر، ژان پل. (1946). اگزستانسیالیسم و اصالت بشر (ترجمه مصطفی رحیمی). (1348). تهران: انتشارات مروارید.
سلیمانی، نبی‌الله. (1391). رورتی و مسئله حقیقت و عینیت. جستارهای فلسفی،22، 79-101.
سیدمظهری، منیره .(1392). آرای هراکلیتوس درباره جنبش ذاتی طبیعت و مقایسه آن با دیدگاه ملاصدرا. فصلنامه اندیشه دینی، 13(2)، 133-162.
شرا، جس.(1382). شالوده معرفت شناختی کتابداری.(ترجمه رحمت الله فتاحی). کتابداری و اطلاع رسانی،6(1)،47-79.
شرف خراسانی، شرف‌الدین. (1352). از سقراط تا ارسطو. تهران: دانشگاه ملی ایران.
شریعتمداری، علی .(1377). فلسفه: مسائل فلسفی، مکتب‌های فلسفی، مبانی علوم.
صابری ورزنه، حسین .(1392). نظریه مثل افلاطونی و سیر آن در فلسفه اسلامی. حکمت اسرا،5(18)، 97-124.
صادقی، رضا .(1392). رئالیسم و نهیلیسم: نقدی بر مبانی معرفت‌شناختی ضد رئالیسم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
صیدی، محمود و دیرباز، عسگر .(1394). بازخوانی هستی شناختی و معرفت شناختی دیدگاه مثل. فلسفه و کلام، 47(95)، 103-134.
ضرغامی، سعید.(1390). فلسفه پژوهش تربیتی  بررسی بنیادهای فلسفی رویکردهای تبیین، فهم و انتقاد و تحلیل نقش و جایگاه هر یک در پژوهش تربیتی.پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت،1(1)،75-98.
عباسی، داوود .(1389). نقد و بررسی تجربه گرایی در علوم انسانی. فصلنامه معرفت،2(2)، 31-44.
عصمتی، سبحان. (1380). گذری بر آرا فلسفی هراکلیتوس. معرفت، 42.
علی احمدی، علیرضا؛ و غفاریان، وفا.(1382). اصول شناخت و روش تحقیق: با نگاهی به مطالعات تاریخی. فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، 13(46 و 47)،242-266.
فتاحی، رحمت الله.(1397).  نظریه و نظریه‌پردازی در کتابداری، علم اطلاعات و دانش‌شناسی: کاستی‌ها و قوت‌های ما. سخن هفته لیزنا، شماره ۳۹۰، قابل دسترس درhttp://www.lisna.ir/note/34770
فتحی، حسن .(1386). آیا افلاطون مرتبه عالم محسوس را پایین آورده است. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان، 2(51)، 119-128.
فتحی، حسن؛ موسی زاده، صدیقه. (1390). دیالکتیک هگل: سنتزی از دیالکتیک کانت در برابر دیالکتیک افلاطون. تاریخ فلسفه، 2(1)،49-80.
فضایی، مهرداد .(1379). مفهوم حقیقت و واقعیت در فلسفه. دانش و مردم، 1 (6).
قرائی، مرتضی. (1383). ارسطو و مسئله جوهر. نامه حکمت، 3، 93-110.
گنجی، اکبر. (1365). روش شناسی علوم. کیهان اندیشه، 9،75-80.
محدث اردبیلی، علی. (1355). مسائل مهم روانشناسی اجتماعی. تبریز: انتشارات دانشگاه آذر آبادگان.
مشکات، محمد و بینای مطلق، سعید .(1389). معانی وجود از دیدگاه افلاطون بر مبنای جمهوری، پارمنیدس و سوفیست. خردنامه،62،64-77.
مطهری، مرتضی .(1361). شناخت در قرآن. تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
مطهری، مرتضی. (1388). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. ج 15، تهران: انتشارات صدرا.
معصوم، حسین .(1384). مفهوم دیالکتیک در فلسفه افلاطون. فلسفه دین،1(3)،107-119.
نجفی افرا، مهدی. (1376). جوهر در فلسفه ارسطو. کیهان اندیشه، 72.
نصری، عبدالله .(1375). خدا و انسان در فلسفه یاسپرس. تهران: آذرخش.
Barnes, H. e. & fletcher, r. (2016). Auguste Comte. In encyclopaedia Britannica. Retrieved 5 November 2016 from https://www.britannica.com/biography/Auguste-Comte
Brookes, B. C. (1980). The foundations of information science: Philosophical aspects. Journal of information Science, 2 (3-4), 125-133.
De Beer, F. (2015). Information science as an interscience: rethinking science, method and practice. Chandos Publishing.
Dick, A. L., & Weckert, J. (2003). A philosophical framework for library and information science.  The Library Quarterly,73(1),73-77.
Fallis, D. (2006). Social epistemology and information science. Annual review of information science and technology, 40(1), 475-519.
Freeman, K. (1983). Ancilla to the pre-Socratic philosophers: A complete translation of the fragments in Diels, Fragmente der Vorsokratiker. Cambridge: Harvard University Press
Graham, D. w. (2016). Herakleitos. In Stanford encyclopedia of philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/heraclitus/
Hjørland, B. (2000). Library and information science: practice, theory, and philosophical basis. Information processing & management, 36(3), 501-531.
Hjørland, B. (2004). Arguments for philosophical realism in library and information science. Library Trends 52(3),488-503.
Hjørland, B. (2005). Library and information science and the philosophy of science. Journal of documentation, 61(1), 5-10.
Mark, J. j. (2009). Plato. In ancient history encyclopedia. Retrieved December 2, 2016 from http://www.ancient.eu/plato/
Meinwald, c.c. (2016). Plato. In encyclopaedia britannica. Retrieved 20 November 2016 from https://www.britannica.com/biography/Plato
Olafson, f. a. (2016). Philosophical anthropology. In encyclopaedia Britannica. Retrieved 20 November 2016 from https://www.britannica.com/topic/philosophical-anthropology
Plato (1914). Plato with an English translation: Theaetetus Sophist. Translated by H. N. Fowler. London: William Heinemann
Tanzella-Nitti, G. & Strumia, A. (2002).truth. In Interdisciplinary Encyclopedia of Religion and Science. Retrieved 11 December 2016 from http://inters.org/truth
Taylor. C.c.w. (2015). The Sophists. In Stanford encyclopedia of philosophy. Retrieved December 3, 2016 from https://plato.stanford.edu/entries/sophists/
Thornley, C., & Gibb, F. (2007). A dialectical approach to information retrieval. Journal of documentation, 63(5), 755-764.